Vì sao trẻ bị nôn trớ và 7 mẹo hạn chế nôn trớ ở trẻ

Trẻ bị nôn trớ là hiện tượng mà các mẹ bỉm chúng ta thường gặp trong những năm tháng đầu đời của trẻ. Vậy nguyên nhân nào khiến trẻ hay nôn trớ? Bố mẹ phải làm gì khi trẻ bị nôn trớ nhiều và liên tục? Bài viết này sẽ giúp bố mẹ hiểu rõ hơn về nguyên nhân gây nôn trớ và chia sẻ những phương pháp tự nhiên và dân gian để giúp bé thoải mái hơn và giảm thiểu tình trạng nôn trớ. Hãy cùng Huggies khám phá những mẹo dân gian chữa nôn trớ cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ ngay sau đây!

>> Tham khảo: Cách chữa sôi bụng ở trẻ sơ sinh

Tìm hiểu về hiện tượng nôn trớ ở trẻ

Hiện tượng nôn trớ ở trẻ là gì?

Nôn trớ là hiện tượng thức ăn trong dạ dày bị đẩy lên thực quản rồi trào ra miệng. Nôn trớ rất hay gặp ở trẻ nhỏ do hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, dạ dày ở tư thế nằm ngang trong khi chế độ ăn chủ yếu là sữa ở dạng lỏng. Nôn trớ sẽ giảm dần khi trẻ lớn hơn và thường sẽ hết lúc trẻ được 12 tháng tuổi. Điều này lý giải vì sao trẻ 1 tuổi hay bị nôn trớ hơn trẻ 2 hay 3 tuổi. Tuy nhiên mẹ nên lưu ý khi nôn trớ đi kèm với hiện tượng trẻ sơ sinh xì hơi nhiều, đó có thể là dấu hiệu cho thấy hệ tiêu hóa của trẻ đang không được ổn. Một số trường hợp nặng hoặc do bệnh lý cần xử trí thích hợp để phòng tránh mất nước và điện giải, biếng ăn, suy dinh dưỡng, khò khè,…

Nôn trớ rất hay gặp ở trẻ nhỏ do hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện (Nguồn: Sưu tầm)

Tã Huggies Skin Perfect với khả năng giảm đến 93% phân lỏng trên da bé (Nguồn: Huggies)

Nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh bị nôn trớ nhiều lần

Chế độ dinh dưỡng và tư thế bú sữa chưa phù hợp

Bé bị nôn trớ do dạ dày của bé nằm ngang, hệ tiêu hóa còn chưa hoàn thiện, cơ thắt tâm vị yếu. Bé sẽ tự động hết nôn trớ sinh lý khi được 12 - 18 tháng tuổi. Bé cũng có thể bị nôn trớ do rối loạn tiêu hóa, ho, khóc quấy kéo dài. Thực tế, nguyên nhân lớn khiến bé nôn trớ là do chế độ chăm sóc chưa đúng cách như:

• Cho trẻ ăn quá nhiều, bú quá no, ép ăn quá ngưỡng.
• Cho trẻ bú mẹ không đúng tư thế hoặc bú bình chưa đúng cách, làm trẻ nuốt phải nhiều khí vào dạ dày gây nôn trớ.
• Trẻ vừa ăn no đã đặt trẻ nằm ngay, quấn tã hoặc băng rốn quá chặt.
• Trẻ ăn phải những thức ăn gây đầy hơi, chướng bụng.

>> Tham khảo:

• Quá trình phát triển và cách chăm sóc trẻ sơ sinh 4 tháng tuổi
• Trẻ sơ sinh 3 ngày không ị có sao không?

Trẻ không dung nạp/ dị ứng đạm sữa bò (CMA)

Hàm lượng cao chất đạm chưa được xử lý trong sữa bò có thể làm trẻ khó tiêu hóa. Nếu kèm theo các triệu chứng như đi phân lỏng (có thể lẫn máu), nôn, hay đau bụng, hoặc dấu hiệu dị ứng ngoài da, tăng cân chậm, cần đưa bé đi khám. Có thể cần thay thế sữa bò bằng công thức sữa đậu nành hoặc sữa có đạm thủy phân.

Bệnh trào ngược dạ dày - thực quản (GERD) có hoặc không kèm viêm thực quản

Trẻ nôn trớ nhiều và liên tục kèm ợ, xảy ra một thời gian lâu sau bữa ăn/ bú, da trẻ xanh tái. Sau khi ăn/bú, trẻ thường khóc, thậm chí khóc khi đang ăn/bú, kèm theo có tư thế uốn cong người để giảm đau lúc bú bình.

>> Tham khảo: 

• Gợi ý thực đơn cho bé 2 tuổi mẹ bỉm sữa nấu
• Trẻ bị sốt chân tay lạnh đầu nóng nguy hiểm thế nào?

Hẹp phì đại môn vị

Hẹp phì đại môn vị là dị tật thường gặp, gây hẹp, tắc chỗ nối giữa dạ dày và ruột non. Các bé trai thường gặp tình trạng này nhiều hơn. Sau khi sinh, trẻ vẫn bú mẹ và đi tiêu bình thường, khoảng 3 - 4 tuần sau thì xuất hiện nôn trớ liên tục nhiều lần sau khi bú, nôn vọt thành tia, chất nôn là sữa cũ (đông vón) do đọng lâu trong dạ dày. Nôn kéo dài làm cho trẻ sụt cân nhanh, bụng xẹp, đi phân ít, tiểu ít mặc dù trẻ vẫn háu bú. Trẻ mắc bệnh này cần phải phẫu thuật.

Nôn do bệnh tật

Trường hợp gặp trong các bệnh nhiễm khuẩn tiêu chảy, nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm mũi họng, viêm phổi, viêm màng não, viêm ruột hoại tử, viêm dạ dày,... Trẻ thường có biểu hiện nôn đột ngột và kèm theo các triệu chứng đặc biệt như sốt hoặc không, chảy nước mũi và ho. Khi nhiễm bệnh cơ thể trẻ mệt mỏi, chán ăn, có thể sốt, khó thở… dẫn đến nôn trớ. 

Tắc ruột, lồng ruột

Trẻ mắc các bệnh ngoại khoa như lồng ruột, tắc ruột khiến trẻ nôn trớ kèm theo những cơn đau bụng quằn quại, đi ngoài ra máu, bụng căng trướng,…

Ngộ độc thực phẩm

Nếu tình trạng nôn trớ ở trẻ kéo dài nhiều ngày liên tiếp thì mẹ có thể đặt ra nghi vấn trẻ bị ngộ độc thực phẩm. Đặc biệt khi xuất hiện các triệu chứng khác như buồn nôn, phát ban, tiêu chảy, co giật,... thì mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất càng sớm càng tốt.

>> Tham khảo: 

• Viêm Da Cơ Địa Ở Trẻ Sơ Sinh
• Trẻ sơ sinh thở khò khè và hay vặn mình nguy hiểm không?

Tình trạng nôn trớ ở trẻ kéo dài nhiều ngày liên tiếp có thể là do ngộ độc thực phẩm (Nguồn: Sưu tầm)

Trẻ sơ sinh dưới 12 tháng tuổi và trên 12 tháng tuổi bị nôn trớ do đâu?

Trẻ sơ sinh dưới 12 tháng tuổi và trên 12 tháng tuổi đã có sự chênh lệch về tâm sinh lý, vì vậy mẹ cần nắm rõ nguyên nhân gây nôn trớ ở trẻ để có thể đưa ra biện pháp điều trị phù hợp:

>> Tham khảo: Kinh nghiệm chọn mua tã dán cho trẻ 2 tháng tuổi

>> Mẹ có thể cập nhật thêm cách phòng bệnh cho bé và lịch tiêm phòng quan trọng cần nhớ:

Cách xử lý khi trẻ bị nôn trớ tại nhà

Xử lý chất nôn kịp thời

Khi trẻ nôn trớ, mẹ phải lập tức nghiêng đầu trẻ sang một bên để trẻ không bị sặc, rồi nhanh chóng lau sạch chất nôn trong miệng, họng và mũi trẻ bằng cách hút hoặc quấn khăn gạc vào ngón tay sau đó thấm hết chất nôn trong miệng và họng trẻ ra ngoài. Tuyệt đối không được bế xốc trẻ lên khi trẻ đang nôn vì sẽ làm tăng nguy cơ trào dịch ói vào phổi, rất nguy hiểm cho trẻ.

Không mắng mỏ bé

Không quát mắng hay tỏ thái độ bực tức làm trẻ mất bình tĩnh, quấy khóc khiến trẻ bị nôn trớ nhiều hơn. Mẹ nên từ từ nhẹ nhàng nói chuyện với trẻ để quên đi cơn khó chịu này, đồng thời vuốt ngực và lưng cho trẻ từ trên xuống.

Hãy dỗ bé ngủ, vì dạ dày trống trong suốt thời gian này sẽ giúp bé dễ chịu hơn. Mẹ tuyệt đối không cho bé dùng bất kỳ loại thuốc chống nôn nào khi chưa được sự cho phép của bác sĩ.

>> Tham khảo: Thực đơn ăn dặm cho bé 5 tháng tuổi

Cho bé bú đúng cách

Khi cho bé bú, vì lượng sữa trong dạ dày còn ít khi mới bắt đầu bú nên mẹ hãy cho bé bú bên trái trước, sau đó mới chuyển bé sang bú bầu bên phải vì dạ dày bé đã nhiều sữa, bé cần nằm nghiêng trái. Với cách cho bú này, sữa sẽ dễ dàng xuống và lưu giữ trong dạ dày bé mà không trào ngược ra ngoài. Nếu cho bé bú bình, mẹ nên giữ để đầu núm luôn đầy sữa, tránh để bình sữa nằm nghiêng.

Cho bé bú đúng cách để tránh trẻ bị nôn trớ (Nguồn: Sưu tầm)

Theo dõi tình hình mất nước ở trẻ

Trường hợp mẹ bắt gặp trẻ có các dấu hiệu mất nước nặng như sau thì cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức:

• Môi khô căng, mắt bị trũng.
• Đi tiểu ít.
• Tay chân bị lạnh.
• Không tập trung, hay thẫn thờ, lừ đừ.
• Tim đập nhanh.

>> Tham khảo: Trẻ sơ sinh bị đau bụng có nguy hiểm không?

Nới lỏng quần áo

Mặc quần áo chật hay bị quấn tã, bỉm quá chật cũng là nguyên nhân khiến bé nôn trớ vì thành bụng và dạ dày bị chèn ép, dễ dồn nén. Vì vậy, mẹ nên cho bé mặc càng thoáng càng tốt và nên nới lỏng hơn khu vực quanh bụng khi cho bé ăn hay bú.

Giữ tư thế đúng sau khi bé bú hoặc ăn

Khi bú hay ăn xong, bé cần được bế cao đầu trong 15 - 20 phút và vỗ lưng cho ợ hơi, rồi mới nằm nghiêng bên trái trên gối hơi cao. Mẹ nhớ vỗ lưng bé cho tới khi có tiếng ợ lớn nhé. Đây là cách đẩy không khí trong dạ dày ra ngoài để tránh nôn trớ.

Thay đổi chế độ dinh dưỡng

Nếu bé bị nôn trớ do chế độ dinh dưỡng sai cách, mẹ cần chú ý không ép bé ăn vì sẽ làm bé sợ hãi và nôn trớ nhiều hơn, hãy tạo cho trẻ một niềm hứng thú khi ăn. Mẹ chỉ nên cho bé ăn vừa đủ, không để bé ăn quá no.

>> Tham khảo: Quá trình phát triển và cách chăm sóc trẻ sơ sinh 5 tháng tuổi

Mẹo dân gian chữa nôn trớ ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ àn toàn, hiệu quả tại nhà

Trẻ em bị nôn liên tục phải làm sao? Mẹ có thể thử áp dụng một số mẹo dân gian giúp chữa nôn trớ ở trẻ sơ sinh: 

• Mẹ rửa sạch rồi thái gừng thành những lát mỏng và ngậm trong miệng, liên tục hà hơi vào vùng cổ, ngực, bụng, rốn, lưng và gáy bé.
• Bỏ vài lát chanh vào ly nước sôi, đợi một vài phút để tinh dầu và chiết xuất của chanh ra hết thì cho bé uống.
• Rang một phần gạo lứt đến khi chuyển màu vàng nhạt, bỏ phần gạo đã rang cùng một chén nước vào nồi và đun lửa nhỏ đến khi cạn còn phân nửa, để nguội và cho bé dùng.
• Massage vùng bụng bé với vài giọt tinh dầu bạc hà đều đặn 2 lần/ ngày.

>> Tham khảo: Tại sao trẻ ăn vào là bị nôn, có nguy hiểm không?

Massage bụng cho bé bằng tinh dầu bạc hà giúp giảm nguy cơ nôn trớ (Nguồn: Sưu tầm)

Cho trẻ uống thuốc gì khi bị nôn ói?

Mẹ chỉ nên cho bé uống thuốc chống nôn khi trẻ có nguy cơ bị mất nước do nôn ói quá nhiều hoặc bị say tàu xe. Để đảm bảo an toàn tuyệt đối, tốt nhất mẹ nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng hoặc lựa chọn những loại thuốc phù hợp với độ tuổi và cân nặng của bé.

>> Tham khảo: 

• Tiêu chảy cấp ở trẻ em
• Mẹ cho con bú uống bia được không?
• 6 Mẹo dân gian giúp mẹ nhiều sữa cho con bú hiệu quả

Khi nào cần đưa trẻ đi bệnh viện?

Trẻ bị nôn trớ có thể là dấu hiệu của bệnh lý, vì thế mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện khi nhận thấy các dấu hiệu đi kèm sau:

• Trẻ dưới 12 tuần tuổi và nôn nhiều hơn một lần.
• Có dấu hiệu mất nước, miệng khô, ít nước mắt, ít nước tiểu (thay ít hơn 6 tã lót/ ngày).
• Sốt cao, đau đầu, phát ban, cứng cổ, đau dạ dày.
• Chỗ nôn ói có máu hoặc mật.
• Liên tục nôn trớ hay đã nôn trớ liên tục trong 24 tiếng.
• Trẻ co giật, khó thở.
• Trướng bụng, tiêu chảy.
• Khó thức dậy, nhìn ốm yếu xanh xao.
• Trẻ nôn trớ xong lại rơi vào trạng thái lơ mơ hay bị kích thích tinh thần.
• Trẻ bị đau bụng quằn quại.

>> Tham khảo: Bảng chiều cao cân nặng của trẻ sơ sinh

Lưu ý, chẳng may nếu trẻ bị mắc dị vật, các mẹ đừng cố lấy tay móc thức ăn hay chất nôn ra, nên làm nghiệm pháp Heimlich ở trẻ lớn, đứng sau lưng trẻ, quàng 2 tay ra ôm lấy bụng trẻ và ấn mạnh vào, áp lực mạnh sẽ làm trẻ nôn ói ra dị vật đường thở. Ở trẻ nhỏ hơn thì nên để nằm sấp trên đùi ba hoặc mẹ và vỗ mạnh vào lưng trẻ. Dị vật sẽ cùng chất nôn được tống ra. Sau khi tống chất nôn ói ra được nếu bé còn mệt thì các mẹ nên đưa bé đến cơ sở y tế gần nhất để khám và điều trị.

Mẹ nên nắm rõ tình hình của trẻ để kịp thời đưa đến bệnh viện (Nguồn: Sưu tầm)

Biện pháp giúp hạn chế tình trạng nôn trớ nhiều lần ở trẻ sơ sinh

Trẻ sơ sinh còn bú sữa mẹ

Mẹ nên chú ý đến cho trẻ bú sữa cũng như khuyến khích ợ hơi để giảm tình trạng nôn trớ ở trẻ. Tư thế cho trẻ sơ sinh bú sữa đúng cách là mẹ ôm sát bé vào lòng và lấy tay ôm chặt mông bé, đặt bé nằm trên 1 đường thẳng và hướng mặt nghiêng về phía núm vú. Mẹ nên bé bú sữa từ bên trái qua phải, như vậy trẻ không bị trào ngược dạ dày. Sau khi cho bé bú, mẹ hãy bế bé đứng thẳng dậy và dùng tay vỗ nhẹ lưng để giúp bé ợ hơi. 

Trẻ sơ sinh đang tập ăn dặm

Nếu trẻ đã bắt đầu ăn dặm, mẹ nên cho bé dùng nhiều bữa trong ngày với lượng thức ăn ít, thay vì chỉ ăn ba bữa lớn với lượng thức ăn lớn khiến bé bị đầy bụng. Mỗi bữa ăn chỉ nên kéo dài trong 30 phút để tránh việc trẻ bị chán ăn, khó chịu và quấy phá. 

Trên đây là những kinh nghiệm xử lý trẻ bị nôn trớ và các mẹo dân gian chữa nôn trớ ở trẻ sơ sinh mà các mẹ bỉm chúng ta cần bổ sung vào “tủ kiến thức” của mình. Ngoài ra, các mẹ có thể tham khảo thêm thông tin khác tại chuyên mục Chăm sóc bé hoặc gửi câu hỏi về Góc chuyên gia.