Hướng dẫn chi tiết chăm sóc mẹ sau sinh đúng cách

Bài viết này đã nhận được sự tham vấn y koa của bác sĩ Nguyễn Phước Mỹ Linh có hơn 14 năm kinh nghiệm chuyên ngành tại bệnh viện Nhi Đồng 1, thành phố Hồ Chí Minh.

Sau khi vượt cạn thành công, mẹ sẽ bị mất sức, mất máu và cơ thể sa sút nên việc chăm sóc bà mẹ sau sinh hay chăm sóc giai đoạn hậu sản cũng quan trọng không kém giai đoạn mang thai và giai đoạn vượt cạn nha mẹ. Chăm sóc mẹ sau sinh bao gồm việc hồi phục sức khỏe, lấy lại vóc dáng đẹp như xưa, phụ nữ sau sinh còn phải chăm sóc và cho bé bú nữa. Quả là không hề đơn giản phải không mẹ? Hãy để HUGGIES®gợi ý cho mẹ những điều cần làm khi chăm sóc phụ nữ sau sinh nhé!

Cách chăm sóc mẹ sau sinh mổ và sinh thường trước khi ra viện đúng cách

Mẹ sau sinh được chăm sóc và theo dõi đặc biệt bởi bác sĩ và các nữ hộ sinh (Nguồn: Sưu tầm)

Quy trình chăm sóc sau sinh sinh mổ và sinh thường tại nhà như thế nào?

Chăm sóc sau sinh về việc uống thuốc

Sau khi mẹ về nhà, bác sĩ thường sẽ cho mẹ uống thuốc kháng sinh, thuốc giảm đau nhằm giúp cho mẹ bớt đau vùng khâu tầng sinh môn do bị cắt trong lúc sinh bé, thuốc sắt và Calci để tái tạo hồng cầu và giúp việc cầm máu tốt, làm giảm bớt lượng máu đã mất đi trong sản dịch.

Chế độ ăn uống khi chăm sóc phụ nữ sau sau sinh

Chế độ ăn uống trong giai đoạn hậu sản rất quan trọng, mẹ cần ăn nhiều đạm động vật như thịt, cá, trứng sữa,… để bổ sung chất dinh dưỡng cho cơ thể. Tốt nhất là thức ăn nấu chín, không ăn thức ăn sống và thức ăn lạnh. Có thể ăn ngày 3 bữa chính, 3 bữa phụ xen kẽ giữa các bữa chính. Ngoài ra, mẹ cũng cần chú trọng các loại thức ăn giúp ra sữa nhiều để cho con bú và các thức ăn giúp đi tiêu dễ dàng.

Chăm sóc sau sinh khi cho con bú sữa mẹ

Việc cho con bú được thực hiện ngay sau sinh, bé đã được bú từ những giọt sữa đầu tiên. Do vậy mẹ cần duy trì cho bé bú hoàn toàn sữa mẹ 24/24 giờ. Khi cho con bú sữa mẹ, mẹ cũng đồng thời giúp cho cơ thể tiết ra chất Oxytocin nội sinh, đây là chất giúp cho tử cung của mẹ co hồi tốt, giảm được lượng máu mất trong giai đoạn hậu sản.

Cho con bú được thực hiện ngay sau sinh giúp bé được hưởng những giọt sữa non đầy dưỡng chất (Nguồn: Sưu tầm)

Nghỉ ngơi sau khi sinh

Để lấy lại sức khỏe tốt sau một cuộc chuyển dạ, mẹ nên được nghỉ ngơi, ngủ đủ giấc, trung bình 7 – 8 tiếng trong một ngày. Do đó, mẹ sẽ cần sự hỗ trợ của bố và người thân trong gia đình ở bên cạnh giúp đỡ, để mẹ được nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc.

Vệ sinh thân thể sau sinh

Đây là việc quan trọng trong thời kỳ hậu sản, Mẹ nên vệ sinh vùng kín mỗi ngày 2 lần, sáng và chiều. Nên đóng băng vệ sinh liên tục ở tuần đầu sau sinh, để thấm hút hết sản dịch. Đồng thời mẹ cũng nên tắm mỗi ngày với nước ấm hay nước lá thảo dược để giúp cho da cơ được sạch sẽ, các lỗ chân lông được thông thoáng, tránh nhiễm trùng da.

Một số việc chăm sóc sản phụ sau sinh mặc dù trông đơn giản nhưng mang lại hiệu quả vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, thực tế hiện nay vẫn còn nhiều người có quan niệm cũ như: phụ nữ sau sinh không được tắm, sản phụ sau sinh nên nằm than, ăn thức ăn mặn, ăn thịt kho khô nhiều tiêu. Tất cả điều này đều không đúng khoa học. Mẹ không tắm sẽ gây nhiễm trùng da, mẹ nằm than có thể bị phỏng, khó thở vì hít nhiều CO2, mẹ ăn mặn và ăn khô gây táo bón và giảm tiết sữa cho con bú.

>> Tham khảo thêm:

Lập kế hoạch chăm sóc sản phụ sau sinh thường

Cách chăm sóc mẹ sau sinh đúng cách

Hướng dẫn cách chăm sóc em bé sau khi sinh

Chăm sóc trẻ sơ sinh trong 24 giờ đầu tiên sau khi sinh

Trong vòng 24 giờ đầu tiên, nếu sức khỏe của mẹ và bé đều ổn định thì nên để trẻ da kề da với mẹ giúp thắt chặt tình mẫu tử và bé cảm thấy an toàn hơn trong quá trình thích nghi với cuộc sống bên ngoài. Đặc biệt, với những bé sinh non thiếu tháng mẹ cần phải chăm sóc cẩn thận hơn so với những bé sinh đủ tháng, đủ cân.

Trong ngày đầu tiên sau sinh, bé sẽ không được tắm vì khi sinh đã được các nữ hộ sinh lau mình sạch sẽ. Trong trường hợp mẹ thấy rốn của trẻ bình thường và không bị sưng tấy thì có thể vệ sinh bằng cách dùng khăn xô sạch nhúng nước muối sinh lý hoặc nước sôi để nguội lau xung quanh rốn.

Thường sức khỏe của mẹ trong ngày đầu tiên sau sinh sẽ còn rất yếu nên mọi việc chăm sóc sau sinh sẽ nhờ cậy vào người thân. Lúc này, mẹ cần được theo dõi tình trạng huyết áp, mạch và sản dịch đảm bảo sức khỏe.

Chăm sóc trẻ sơ sinh ngày thứ 2 sau sinh

Bước sang ngày thứ 2, có những lúc trẻ sơ sinh sẽ không ngủ mà mở mắt nhìn chăm chăm vào mặt người đối diện. Tuy nhiên, trẻ chỉ nhìn được trong khoảng cách từ 15 - 25 cm và bắt đầu có xu hướng quấy khóc đòi bú mẹ.

Để đảm bảo trẻ luôn no thì cứ cách khoảng 2 tiếng mẹ cho trẻ bú một lần và nhớ cho trẻ bú đúng tư thế để tránh sặc sữa. Thời điểm này, dạ dày của trẻ sơ sinh vẫn còn nhỏ nên chỉ cần mẹ cho bú theo nhu cầu là đủ. Bên cạnh việc cho ăn, mẹ cũng cần chú ý đến tã của trẻ vì tã quá ướt cũng khiến bé khó chịu và quấy khóc.

Chăm sóc sau sinh ngày thứ 3

Qua ngày thứ 2 sau sinh, trẻ sẽ có những biểu hiện giúp mẹ nhận biết con đang bị đói như dúi đầu vào ngực của mẹ, khóc,... Khi được gần gũi với mẹ, trẻ sẽ vui hơn và có thể nhận ra mẹ bởi giọng nói từ những tháng ngày còn nằm trong bụng.

Thời điểm này, trẻ đã ăn được nhiều hơn nên việc đi tiêu, đi tiểu sẽ nhiều hơn, phân su cũng đã hết và thay vào đó là phân nhớt vàng. Trong giai đoạn chu sinh, bố mẹ cần thay cho bé khoảng 4 chiếc tã mỗi ngày. Đồng thời, việc tắm rửa cũng sẽ giúp trẻ thư giãn và thoải mái hơn. Mẹ có thể massage cho trẻ trước khi tắm để giúp trẻ dễ đi vào giấc ngủ ngon.

Ngày thứ 4 và ngày thứ 5 sau sinh

Vào giai đoạn này, động tác bú mẹ của trẻ đã thuần thục hơn rất nhiều và lực bú cũng mạnh hơn và bú được nhiều sữa hơn. Để giúp tăng tiết sữa, các bà mẹ nên cho trẻ bú đều cả 2 bên vú và duy trì mỗi cữ bú khoảng 30 phút.

Khi trẻ bú nhiều thì nhu cầu vệ sinh sẽ nhiều hơn nên mẹ cần chú ý thay tã cho trẻ thường xuyên 2 tiếng/lần. Lúc này, phân của trẻ sẽ có màu vàng hoa cà hoa cải lẫn nhớt nên khi vệ sinh cho trẻ mẹ cần dùng nước sạch để tránh viêm nhiễm. Bên cạnh đó, trẻ cũng cần được tắm rửa mỗi ngày và mẹ nên chọn thời điểm có nhiệt độ cao nhất.

Chăm sóc sau sinh ngày thứ 6 và ngày thứ 7

Khi bước sang ngày thứ 6 và ngày thứ 7, bố mẹ cần tăng lượng sữa từ 60 - 90 ml/lần. Trong giai đoạn này, trẻ có thể bị đảo lộn giấc ngủ so với thông thường và có khi trẻ ngủ ngày cày đêm nên mẹ cũng cần phải chuẩn bị tâm lý thích nghi.

Khi trẻ quấy khóc, bố mẹ nên bế con lên và ôm ấp vỗ về chứ đừng sợ bén hơi hay không chịu rời mẹ. Bởi vì, lúc này trẻ còn quá nhỏ và sợ hãi với những thay đổi bên ngoài nên rất cần có bố mẹ ở bên cạnh. Ở thời điểm này, trẻ vẫn đi tiêu đều đặn mỗi ngày, nhưng nếu mẹ nhìn thấy phân của trẻ cứng và 2 - 3 ngày mới đi một lần thì nên xem lại khẩu phần dinh dưỡng của mẹ và thay đổi sao cho phù hợp.

Vào ngày thứ 7 sau sinh, rốn của trẻ bắt đầu khô dần, mẹ nên duy trì việc vệ sinh rốn bằng nước muối sinh lý mỗi ngày. Một số trẻ có thể rụng rốn chỉ trong tuần đầu sau sinh nhưng cũng có những bé kéo dài đến 15 ngày. Trong trường hợp rốn của bé sang ngày thứ 7 vẫn chưa khô sưng tấy và rỉ nước thì nên đưa trẻ đến ngay các cơ sở y tế để được khám và xử lý kịp thời vì rất có thể rốn bị nhiễm trùng hoặc nhiễm khuẩn.

Vào ngày thứ 7 sau sinh, rốn của trẻ bắt đầu khô dần, mẹ nên duy trì việc vệ sinh rốn bằng nước muối sinh lý mỗi ngày (Nguồn: Sưu tầm)

Những câu hỏi thường gặp để chăm sóc mẹ sau sinh

Trải qua quá trình vượt cạn thành công, mẹ sau sinh cần được chăm sóc đặc biệt và kiêng cữ nhiều thứ. Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp của các mẹ bỉm sau sinh và người thân về vấn đề chăm sóc mẹ bỉm:

Chăm sóc mẹ sau sinh mổ khác chăm sóc mẹ sau sinh thường thế nào?

• Mẹ sinh mổ thường cần thêm thời gian để phục hồi hơn so với mẹ sau sinh tự nhiên. Vì vết mổ có ảnh hưởng nhiều đến cơ thể hơn nên mẹ có thể cảm thấy đau và yếu hơn. Quá trình phục hồi sau sinh mổ có thể kéo dài từ 6-8 tuần.
• Các bà mẹ sau sinh mổ cần chú ý hơn đến vết mổ và đảm bảo sự thông thoáng, sạch sẽ cho vết thương. Hãy tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ và để y tá sẽ kiểm tra tình trạng sẹo sau mổ thường xuyên, tránh những vấn đề viêm nhiễm sau sinh do vệ sinh không đúng cách. 
• Ngoài ra, mẹ sau sinh cũng cần người thân luôn ở bên cạnh, hỗ trợ tinh thần và vận động cho mẹ sau mổ. Họ có thể cần nhiều sự giúp đỡ hơn trong việc chăm sóc trẻ và trong việc đi lại, vệ sinh.

>> Đọc thêm: Sinh mổ tối đa được mấy lần?

Sử dụng kinh nghiệm dân gian chăm sóc bà mẹ sau sinh có được không?

Nhiều phương pháp chăm sóc bà mẹ sau sinh được thực hiện theo kinh nghiệm từ đời trước truyền lại như: 

• Sử dụng thảo dược (các loại lá, thân cây thuốc) để xông, tắm hay uống.
• Giữ ấm cơ thể, đặc biệt các vùng tay, chân, tai, đầu, tránh tiếp xúc với gió.
• Đảm bảo dinh dưỡng cho mẹ sau sinh bằng cách tẩm bổ các món ăn có tính ấm như thịt kho gừng nghệ, gà tần, chân giò,...giúp mẹ lợi sữa. Đặc biệt các món ăn bổ sung nhiều gừng, nghệ giúp mẹ kháng viêm, làm viết thường mau lành.
• Nuôi con bằng sữa mẹ ít nhất 6 tháng đầu đời và cho con bú càng sớm càng tốt để bé được bú dòng sữa non chất lượng từ mẹ. Việc nuôi con bằng sữa mẹ vừa cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho trẻ, tăng cường đề kháng tự nhiên và hỗ trợ tiêu hóa cho bé. Ngoài ra cũng giúp tử cung của mẹ nhanh về vị trí ban đầu và điều hòa nội tiết tố cơ thể.

Các kinh nghiệm truyền thông trên có thể tốt nhưng chưa hẳn đã phù hợp với cơ thể của tất cả các bà mẹ sau sinh. Vậy nên mẹ và người thân cũng nên tham khảo ý kiến của các bác sĩ chuyên khoa trước khi áp dụng nhé.

>> Tham khảo thêm: Bí quyết chăm sóc vết mổ sau sinh mau lành

Giảm cân cho mẹ sau sinh sau mấy tháng thì được?

Thời gian giảm cân sau sinh sẽ khác nhau tùy theo cơ địa của mỗi mẹ và phương pháp áp dụng. Nhiều mẹ sau sinh có thể mất một thời gian để về lại trọng lượng ban đầu, thường trong khoảng 6 tháng đến 1 năm sau sinh.

Điều quan trọng là không nên tập trung vào việc giảm cân quá sớm sau sinh. Mẹ hãy tập trung vào việc duy trì một lối sống lành mạnh và ăn uống cân đối để đảm bảo sức khỏe của mẹ và bé con.

>> Đọc thêm: 13 cách giảm mỡ sau sinh cho mẹ bỉm sữa

Mẹ sau sinh cần kiêng gì?

Mẹ sau sinh cần tuân theo một số hạn chế và lời khuyên cụ thể để đảm bảo vết thương nhanh lành, cơ thể phục hồi nhanh chóng và duy trì sức khỏe tốt. Dưới đây là một số điều mẹ sau sinh cần kiêng:

• Kiêng vận động mạnh: Mẹ sau sinh cần tránh thực hiện các hoạt động vận động mạnh, nâng vật nặng hoặc tập thể dục cường độ cao trong khoảng thời gian đầu sau sinh. Hạn chế hoạt động vận động nặng trong vòng 6-8 tuần sau sinh hoặc cho đến khi được phép bởi bác sĩ.
• Kiêng quan hệ tình dục: Mẹ nên chờ đợi ít nhất 4-6 tuần sau sinh hoặc cho đến khi cảm thấy sẵn sàng và không gặp vấn đề sức khỏe nào. Ngoài ra, mẹ nên thảo luận với bác sĩ về thời điểm phù hợp.
• Kiêng thức ăn nhiều đường và đồ uống chứa cafein: Mẹ nên hạn chế ăn những thức ăn và đồ uống chứa nhiều đường và có cafein, như đồ ngọt, cà phê và đồ nước có ga.
• Kiêng thức ăn có khả năng gây ợ nóng hoặc chảy máu: Tránh thức ăn có khả năng gây ợ nóng hoặc chảy máu sau khi sinh, như đồ ăn cay, tỏi, cà chua, và các loại thức ăn cứng.
• Kiêng thuốc và chất kích thích: Nếu mẹ đang cho con bú, hãy hạn chế việc sử dụng thuốc hoặc chất kích thích, và hãy thảo luận với bác sĩ về bất kỳ thuốc nào mẹ đang dùng.
• Kiêng thức ăn gây mất sữa: Mẹ cũng hãy chú ý kiêng các thực phẩm gây mất sữa như mướp đắng, lá lốt, bắp cải, rau mùi, măng..

>> Đọc thêm: Sau sinh mổ bao lâu thì quan hệ được?

HUGGIES® mong rằng những thông tin chăm sóc mẹ sau sinh sẽ hữu ích đối với các bà mẹ sau sinh, các bà mẹ chuẩn bị sanh, và các bà mẹ đang mang thai để có sức khỏe thai kỳ và hậu thai kỳ tốt nhất. Tham khảo các vấn đề sau sinh với chuyên mục Chăm sóc sau sinh hoặc gửi câu hỏi về các Chuyên gia Huggies®. Để bé yêu luôn khoẻ mạnh, tham khảo chuyên mục Chăm sóc trẻ sơ sinh hoặc tìm hiểu Bảng cân nặng trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Thông tin thêm cho bố mẹ:

Bà bầu nên ăn gì để nhiều sữa cho con bú sau sinh

Cách ở cữ sau sinh khoa học mẹ cần biết

Cách trị rạn da - Các mẹo làm đẹp sau sinh đơn giản

Nguồn tham khảo:

https://www.healthline.com/health/postpartum-care

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK304191/

Bố mẹ tìm kiếm nhiều nhất:

tã dán sơ sinh Huggies, Huggies newborn, tã dán Huggies size s, tã dán Huggies size m, tã dán Huggies size l, tã dán Huggies size xl, miếng lót sơ sinh Huggies 100 miếng, tã quần Huggies size m, tã quần Huggies size l, tã quần Huggies size xl, tã quần Huggies size xxl, Huggies platinum, tã dán Huggies platinum, tã quần Huggies platinum